کانکس در تعریف کلی عبارت است از یک سازه پیش ساخته که در زبان های مختلف به آن شلتر shelter و به انگلیسی conex گفته می شود.کانکس دارای کاربرد های مختلفی بوده اما ایده اولیه آن برای استفاده به عنوان سکونت گاهی موقت که بصورت سریع ساخته و در محل مستقر شود بوده است که با گذشت زمان کاربری هایی مانند فروشگاهی و خدماتی نیز به آن افزوده شده است.
در ایران استفاده از کانکس کاربرد های مختلفی دارد که یکی از مهمترین آنها استفاده برای اسکان سریع آسیب دیدگان زلزله می باشد که در زلزله پائیز سال 1396 کرمانشاه این موضوع بسیار مورد توجه قرار گرفت و خیرین زیادی گرد هم آمده و یک کمپین برای جمع آوری کمک های مردمی برای خرید کانکس و اهدا به شهر کرمانشاه تشکیل دادند.
 

کاربرد کانکس

مهمترین کاربرد کانکس در زمینه اسکان موقت می باشد اما کاربرد های دیگری نیز بعد ها به آن افزوده شد که باعث رشد این صنعت و تعامل آن با شهر وندان گردید. ازجمله مهمترین آنها استفاده به عنوان کیوسک های خدمات شهری ، کانکس مسکونی و دکه های روزنامه فروشی یا کیوسک تلفن عمومی بوده که خدمات مختلفی را به مردم ارائه می کردند. کمی بعد تر نیز کاربرد هایی برای اسکان دائم خانوار مانند ویلایی و خانه های قابل حمل نیز در زیرشاخته محصولات تولید کنندگان سازه های پیش ساخته قرار گرفت و استقبال مشتریان از آن باعث گسترش فرهنگ پیش ساختگی در همه جای جهان از جمله ایران گردید.
یک نمونه کیوسک تلفن عمومی به عنوان اولین نمونه های کانکس و یک کیوسک نگهبانی امروزی در تصویر زیر قابل مشاهده است

انواع کانکس

در ادامه به برسی تعدادی از مهمترین و پرکاربرد ترین انواع کانکس پرداخته و توضیحات مختصری در باره هرکدام ارائه خواهیم کرد.
 نگهبانی : این نوع معمولا دارای ابعاد کوچک و برای استقرار نگهبان یا پرسنل حراست در ورودی مجموعه ها و شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد و شرایط آن بگونه ای است که نفر به تمامی جهات دید کامل داشته باشد تا بتواند کل محدوده را تحت کنترل داشته باشد.
 کارگاهی : اسکان نیرو ها در کارگاه های ساختمانی و همچنین دفاتر اداری برای مهندسین پروژه نیازمند فضایی می باشد که با هزینه کم و سرعت زیاد ساخته شود. از این رو استفاده از کانکس کارگاهی بهترین گزینه برای این نیاز بشمار می رود و انواع معمولا با ابعاد و اندازه های متفاوتی در هر کارگاه می توان آن ها را یافت.
کانکس ویلایی : استفاده به عنوان خانه پیش ساخته از این سازه ها باعث بوجود آمدن محصولی بنام کانکس ویلایی گردید که این سازه به مانند یک خانه مجهز دارای اتاق های متعدد و سرویس بهداشتی می باشد.بسته به ابعاد امکانات داخلی آن نیز متغییر بوده و بیشتر در مناطقی مانند لواسانات و شهر های خوش آب و هوا از آنها استفاده می کنند.
 سرایداری : در بسیاری از مجتمع های آپارتمانی بخصوص اداری و گاها مسکونی با تعداد واحد های زیاد نیاز به یک سرایدار یا نگهبان دارند که بصورت دائمی در آنجا مستقر باشد از این رو برای سکونت و استقرار نگهبان و خانواده اش اقدام به تهیه یک کانکس سرایداری می کنند که معمولا در حیاط یا پارکینگ مجتمع قرار می گیرد.
 فروشگاهی : معمولا در تقاطع های پر رفت و آمد برای فروش محصولات مختلف فرهنگی و روزنامه های مطبوعاتی از کانکس فروشگاهی استفاده می شود. این نوع معمولا ابعاد کوچکی داشته که دارای کرکره های برقی و نورپردازی برای روشنایی در هنگام شب می باشد.
کیوسک خدمات شهری : این سازه ها وظیفه ارائه خدمات مختلف اجتماعی و شهروندی را در داخل فضای شهری دارند که از جمله مهمترین آنها ایستگاه های دوچرخه ، کیوسک های دستگاه خودپرداز بانکی ، اهدای خون ، ارائه مشاوره های پزشکی و عرضه محصولات فرهنگی می باشد.
چرخدار : نوع چرخدار معمولا برای کاربری هایی که نیاز به جابجایی های زیاد دارند مورد استفاده قرار میگیرد و گاها با نام کاروان های سیار یا کاروان مسافرتی نیز از ان یاد می شود.نمونه های بارز آن ایستگاه های سیار پلیس راه و کاروان های توریستی می باشد.
 

روش های تولید کانکس

سبک ها و روش های متفاوتی برای ساخت کانکس وجود دارد و این تنوع سبک به دلیل تنوع زیاد در گزینه های موجود برای انتخاب مصالح اولیه می باشد اما چیزی که در اکثر روش های تولید کانکس مشترک است ساخت شاسی کف با تیر آهن و اسکلت فلزی از با پروفیل های آهنی در ابعاد 40*40 میلیمتر می باشد که بنا به ابعاد و نوع درجه کیفی ضخامت ها و نمره های متفاوتی از آنها بکار می رود.اتصالات در اکثر مواقع از طریق جوش ممتد بوده اما در برخی موارد نیز با روش پیچ و مهره نیز جهت مونتاژ و دمونتاژ آنها را تولید می کنند.پوشش بدنه و سقف نیز از مصالح مختلفی مانند ورق های فولادی گالوانیزه شده ، چوب ، فایبرگلاس و پانل های پیش ساخته می باشد که خریداران کانکس در هنگام سفارش یکی از آنها را انتخاب می کنند چرا که هرکدام دارای ویژگی ها و مزایایی بوده و از لحاظ هزینه نیز با یکدیگر متفاوت هستند.
 

مزایای کانکس چیست

مهمترین مزایای استفاده از کانکس خلاصه شده در صرفه جویی زمان و هزینه ها اما در کنار آن دارای مزایایی دیگری نیز می باشد. در اینجا برای روشن شدن موضوع بطور خلاصه هریک از مزایای آن را شرح داده ایم.
سرعت در ساخت : بطور کلی سرعت در ساخت و ساز با سبک پیش ساختگی بسیار بیشتر از روش های معمول و سنتی می باشد که سرعت زیاد برابر با بازگشت سریع تر سرمایه و صرفه جویی در زمان و هزینه ها می باشد.
مقاومت در برابر زلزله : به دلیل استفاده از تکنیک پیش ساختگی و مصالح با تایل های بزرگ و سبک مقومت این سازه ها در برابر زلزله بسیار بالا بوده و از طرفی در صورت تخریب آوار آن برای انسان خطرناک نبوده چرا که چگالی آنها نسبت به مصالح ساختمانی بسیار کمتر است.
عایق حرارتی : استفاده از عایق های مناسب در جداره های کانکس بخصوص نوع ساندویچ پانل که در آن از فوم پلی یورتان استفاده شده باعث گردیده تا اتلاف انرژی در آنها به حداقل رسیده و بتوان از آنها در مناطق خیلی سرد و یا خیلی گرم استفاده کرد.
امکان جابجایی : اینکه بتوان یک سازه یا خانه پیش ساخته را به راحتی جابجا نمود مزیت بسیار خوبی بوده بخصوص در کارگاه های ساختمانی و عمرانی که می توانند پس از اتمام پروژه سریعا سازه ها را جهت تجهیز کارگاه جدید به محل دیگری منتقل کنند.
قابلیت ذخیره سازی : یکی از نکات مهم و کاربرد کانکس استفاده از آنها در مواقع بحران مانند زلزله و سیل می باشد که بتوان در مدت زمان کوتاهی آسیب دیدگان حادثه را اسکان موقت داد. از این رو می توان این سازه ها را بصورت انبوه تولید و برای مواقع اضطراری در محلی نگهداری کرد تا در صورت نیاز تعداد زیادی از آنها را در اختیار مردم قرار داد.
تنوع در طرح : قابلیت اجرای انواع طرح ها برای کاربری های مختلف بطوری که هر سازه کاملا با نوع استفاده خود هماهنگ و بیشترین بازدهی را داشته باشد نیز یکی از مزایای آن بشمار می رود که این کار معمولا در طراحی کانکس به هنگام برسی های فنی و تحقیقات پیش تولید صورت می گیرد.
 

معایب کانکس

از عمده ترین معایب این سازه ها به نبود کنترل کیفی در اکثر واحد های تولید کننده در مرحله نخست باید اشاره کرد. چرا که بسیاری از تولید کنندگان آن ها را کارگاه های کوچک و غیر استاندارد تشکیل داده اند که بدون در نظر گرفتن اصول مهندسی در صنعت پیش ساختگی اقدام به تولید کرده و با استفاده از مصالح بی کیفیت یک سازه نا مرغوب را تولید می کنند. این کار باعث کاهش هزینه ها می گردد چرا که مصالح اولیه بی کیفیت قیمت تمام شده نهایی پائین تری خواهد داشت و بسیاری از خریداران به دلیل قیمت پائین از آنهاخرید و در نهایت از این کار خود ابراز ندامت می کنند.به همین دلیل پیشنهاد می شود حتما محصول خود را از کارخانه های معتبر تولید کننده کانکس با رعایت اصول فنی مهندسی تهیه فرمائید.
از دیگر معایب آن می توان به موارد زیر اشاره کرد :
کاهش قیمت پس از استفاده : معمولا پس از خرید و استفاده اگر بخواهیم یک کانکس را بفروش برسانیم حدود 30 تا 40 درصد از هزینه اولیه آن کسر می گردد.
محدودیت در ابعاد هنگام حمل : هر سازه می بایست برای اینکه قابلیت حمل را داشته باشد دارای ابعاد استاندارد چه در طول و عرض و چه در ارتفاع داشته باشد تا مجوز تردد در جاده های داخل کشور را کسب نماید  که در ابعاد بزرگ برای حل این مشکل روش دوقلو و یا ساخت در محل استفاده می شود.
 

قیمت کانکس

بهای نهای و قیمت کانکس بر طبق در خواست مشتریان و اینکه چه ابعاد و امکاناتی را درخواست کرده اند در قالب یک پیش فاکتور حاوی مشخصات فنی و توضیحات به آنها ارائه می شود که باید برای هر سازه بصورت اختصاصی محاسبه شود . اما برخی از انواع آنها که معمول و پرکاربرد تر هستند بصورت تیپ تولید می شوند که برای اطلاع از مشخصات و هزینه های آنها می توانید به صفحه قیمت کانکس 12 متری و همچنین صفحه قیمت کانکس مراجعه فرمائید که اطلاعات فنی و لیست مصالح بکار رفته در آنها بصورت کامل شرح داده شده است.
 

واحد شمارش کانکس چیست

سوالی که مطرح می شود این است که واحد شمارش کانکس چیست. در پاسخ به این پرسش باید بگوئیم که واحد آن یا عدد می باشد و یا دستگاه . بیشتر در موارد فنی مهندسی از دستگاه به جای عدد استفاده می شود.بطور مثال می گویند یک دستگاه کانکس یا پنج دستگاه اما در حالت های عامه معمولا از عدد استفاده می کنند . هردو صحیح است اما برای کانکس سرویس بهداشتی و حمام از واحد دیگری بنام چشمه استفاده می شود که هر یک سرویس یا حمام را یک چشمه میگویند. بطور مثال کانکس سرویس بهداشتی چهار چشمه راهرودار.

پایان عمر کانکس

هرمحصولی پس از مدت ها استفاده به پایان عمر مفید خود رسیده که کانکس نیز مانند تمامی مصنوعات ساخت بشر روزی به این مرحله خواهد رسید. حال ممکن است مدت زمان استفاده کاربر با سازه به اتمام رسیده باشد که در این صورت آن را یا بصورت ضایعات یا به عنوان سازه فرسوده و دست دوم بفروش رسانیده و یا ممکن است هنوز به آن احتیاج داشته که در این صورت با انجام یک بازسازی و تعمیرات بخش های فرسوده مجددا مورد استفاده قرار می دهد.اگر مدت زمان عمر مفید این سازه ها را بخواهید باید گفت که بسته به میزان کیفیت تولید متفاوت است ، به این صورت که سازه های درجه یک بین 15 تا 25 سال بدون نیاز به بازسازی عمر مفید خواهند داشت و سازه های درجه کیفی 2 و 3 بین 4 تا 10 سال حداقل عمر خواهند کرد.البته نحوه بهربرداری و استفاده خریدار نیز در میزان طول عمر مفید آنها تاثیر گذار خواهد بود.